Op vrijdag 7 februari zat de aula van het Hodshonhuis weer lekker vol voor de uitreiking van de KHMW Jan Brouwer Scriptieprijzen en de J.C. Baak Prijzen. Op deze pagina vind je alle winnaars, de juryrapporten, interviews, foto's en de videoregistratie.
Dagvoorzitter was drs. A.P.H.M. (Linda) Hovius MBA, voorzitter KHMW.
Uitreiking KHMW Jan Brouwer Scriptieprijzen (deel 1)
Inleiding over het Jan Brouwer Fonds en de naamgever van de KHMW Jan Brouwer Scriptieprijzen door prof. dr. A.A. (Adriaan) Voors, maatschappelijk lid KHMW en kleinzoon van ir. L.E.J. Brouwer.
KHMW Jan Brouwer Scriptieprijs Geschiedenis
Laudatio door jurylid prof. dr. J.H. (Josine) Blok, emeritus-hoogleraar geschiedenis van de oudheid en antieke cultuur Universiteit Utrecht.
Juryrapport KHMW Jan Brouwer Scriptieprijs Geschiedenis
Prijsuitreiking door drs. A.P.H.M. (Linda) Hovius MBA, prof. dr. J.H. (Josine) Blok en jurylid prof. dr. F. (Frans) Grijzenhout.
Presentatie door prijswinnaar Vicente Fischer de Miranda Rodrigues, Universiteit Leiden, van zijn scriptie ‘Living Among the Graves: The Cult of the Dead from Rome to Donatist Africa’.
KHMW Jan Brouwer Scriptieprijs Taal- en communicatiewetenschappen
Laudatio door prof. dr. W.B. (Wim) Drees, secretaris geestes- en maatschappijwetenschappen KHMW.
Juryrapport KHMW Jan Brouwer Scriptieprijs Taal- en communicatiewetenschappen
Prijsuitreiking door drs. A.P.H.M. (Linda) Hovius MBA en prof. dr. W.B. (Wim) Drees.
Presentatie door prijswinnaar Annika Stalman, Rijksuniversiteit Groningen, van haar scriptie ‘A Network-Based Approach to Semantic Memory: An exploratory Study into the Interaction Effects of Bilingual Experience and Alzheimer’s Predisposition’.
Interview met prijswinnaar Annika Stalman – ‘Het schakelen tussen meerdere talen kun je zien als cognitieve training voor de hersenen’
De Jan Brouwer Scriptieprijs 2025 in de categorie Taal- en communicatiewetenschappen gaat naar Annika Stalman, student toegepaste taalwetenschap aan de Rijksuniversiteit Groningen. Voor haar scriptie heeft ze onderzocht in hoeverre meertaligheid – of liever: ‘ervaring met het spreken van verschillende talen’ – de structuur van het semantisch geheugen kan beïnvloeden, en daardoor mogelijk een beschermend effect kan bieden tegen cognitieve achteruitgang, zoals bij de ziekte van Alzheimer. Bij haar onderzoek heeft ze gebruik gemaakt van semantische netwerkanalyse, een innovatieve methode die nog niet vaak op het gebied van de taalkunde is toegepast.
‘Het semantisch geheugen is het langetermijngeheugen, waar algemene kennis en feiten over de wereld opgeslagen liggen’, legt Annika uit. ‘Veel taalkundig onderzoek houdt zich bezig met het kortetermijngeheugen, het werkgeheugen. Maar bij neurodegeneratieve ziektes, zoals Alzheimer, zijn er vooral in het beginstadium problemen met het semantisch geheugen.’
Aan het onderzoek werd meegewerkt door cognitief gezonde volwassenen van middelbare leeftijd, bij wie alleen op basis van de familiegeschiedenis een prognose is van Alzheimer. Annika: ‘Omdat er nog geen sprake is van een diagnose, moest ik een subjectieve meetmethode gebruiken. Ik heb gekozen voor semantische netwerkanalyse op basis van een verbal fluency-test, waarbij de deelnemers binnen een minuut zoveel mogelijk woorden uit een bepaalde categorie moeten opnoemen, zoals bijvoorbeeld dieren.’
Door de woordassociaties te analyseren en met behulp van een statistisch programma te vertalen naar netwerken, kreeg Annika meer inzicht in de efficiëntie en flexibiliteit van het semantisch geheugen.
Annika’s professoren waren zo enthousiast over haar onderzoek, dat zij haar willen begeleiden bij het uitwerken van haar scriptie tot een wetenschappelijk artikel. Een hele eer natuurlijk, vindt Annika, en ook fijn dat haar bevindingen wijder gedeeld worden.
‘Mijn onderzoek heeft zowel maatschappelijke als wetenschappelijke relevantie. Door de snel vergrijzende wereldbevolking blijft de aanwezigheid van Alzheimer toenemen, wat veel uitdagingen met zich meebrengt, niet alleen voor de gezondheidszorg, maar ook voor de maatschappij als geheel. Daarom is het ontdekken van niet-farmacologische, toegankelijke manieren om cognitieve achteruitgang te vertragen zo belangrijk. Mijn onderzoek richt zich op meertalige mensen die nog volop in het leven staan, en bij wie preventieve maatregelen nog effectief zouden kunnen zijn. Misschien maakt het de weg vrij voor vroegtijdige interventies en diagnoses. Je kunt Alzheimer niet vermijden, maar je kunt de symptomen wel vertragen of later ontwikkelen, bijvoorbeeld door op latere leeftijd een nieuwe taal te leren en op die manier je hersenen te blijven uitdagen.’
Bij meertaligheid denkt Annika niet alleen aan mensen die ooit geëmigreerd zijn en die daardoor tweetalig zijn geworden, maar ook aan mensen die er een taal bij leren. ‘Het gaat er vooral om dat je, als je met iemand een andere taal spreekt, heel vaak moet switchen, en de taal of talen die je op een bepaald moment niet gebruikt, continu moet onderdrukken. Dat proces vergt veel cognitieve energie, en daardoor bouw je een cognitieve reserve op die op latere leeftijd weerstand kan bieden tegen negatieve symptomen van cognitieve veroudering.’
Annika’s onderzoek is interdisciplinair. Toegepaste taalwetenschap valt tegenwoordig niet meer onder de traditionele letterenstudies; het vak heeft ook raakvlakken met medische studies en sociale studies. ‘Dat vind ik juist zo leuk van dit type onderzoek’, zegt Annika. ‘Dat het al die grenzen overstijgt.’
Of ze zal kiezen voor een promotietraject en in welke vorm dan – daar moet Annika nog over nadenken. Voorlopig is ze tevreden met haar werk als onderzoeksassistent bij het lab waar ze stage liep en waar ze ook haar scriptie heeft geschreven. ‘Het bevalt me hier heel goed, en het geeft me de mogelijkheid om te ontdekken of dit de wereld is waarin ik wil blijven werken.’
KHMW Jan Brouwer Scriptieprijs Rechtswetenschappen
Laudatio wordt uitgesproken door jurylid prof. dr. E. (Ellen) Hey, hoogleraar internationaal publiekrecht Erasmus Universiteit Rotterdam.
Juryrapport KHMW Jan Brouwer Scriptieprijs Rechtswetenschappen
Prijsuitreiking aan Kristen Lazarus door drs. A.P.H.M. (Linda) Hovius MBA en prof. dr. E. (Ellen) Hey.
Presentatie door prijswinnaar Kristen Lazarus, Vrije Universiteit, van haar scriptie ‘The Politics of Humanitarian Aid in Sudan: The Final Nail in the Outdated International Humanitarian Coffin’.
Kristen nam via Zoom vanuit Australië aan de verrichtingen deel. Dr. L.J.M. (Lianne) Boer, voordrager van Kristen Lazarus, nam de oorkonde in ontvangst.
KHMW Jan Brouwer Scriptieprijs Filosofie
Laudatio wordt uitgesproken door jurylid prof. dr. V.A.J. (Valerie) Frissen, directeur SIDN fonds, bijzonder hoogleraar Digital Technologies and Social Change Universiteit Leiden.
Juryrapport KHMW Jan Brouwer Scriptieprijs Filosofie
Prijsuitreiking door drs. A.P.H.M. (Linda) Hovius MBA, prof. dr. V.A.J. (Valerie) Frissen, jurylid prof. dr. J.A. (Han) van Ruler en juryvoorzitter mr. S.J.S. (Sue) Preenen.
Presentatie door prijswinnaar Minke Schurink, Radboud Universiteit, over haar scriptie ‘How the rarity of species influences our duties. A thesis investigating whether we have special or stronger duties towards individuals of a rare species than towards individuals of a common species’.
KHMW Jan Brouwer Scriptieprijs Economische wetenschappen
Laudatio wordt uitgesproken door jurylid prof. dr. A.W.A. (Arnoud) Boot, hoogleraar corporate finance and financial markets Universiteit van Amsterdam.
KHMW Jan Brouwer Scriptieprijs Economische wetenschappen
Prijsuitreiking door drs. A.P.H.M. (Linda) Hovius MBA en prof. dr. A.W.A. (Arnoud) Boot. Ook op de foto: dr. P. (Paul) Muller, voordrager.
Presentatie door Mark van der Meijden, Vrije Universiteit, over zijn scriptie ‘The Impact of Gender Differences in Wage Negotiations on the Gender Pay Gap Among Expatriates in the Netherlands’.
Uitreiking J.C. Baak Prijzen
Inleiding over het J.C. Baak Fonds en de naamgever van de J.C. Baak Prijzen door prof. dr. L.F.M. (Leonard) Besselink, wetenschappelijk lid KHMW en penningmeester/secretaris van de vml. J.C. Baak Stichting. Met ingang van 2025 worden er twee J.C. Baak Prijzen toegekend, een 1e prijs van 3.000 euro en een 2e prijs van 1.000 euro.
Laudatio wordt uitsproken door jurylid prof. dr. ir. D.J.M. (Thea) Hilhorst, hoogleraar humanitaire studies International Institute of Social Studies Erasmus Universiteit Rotterdam.
Juryrapport J.C. Baak Prijzen 2025
Prijsuitreiking door drs. A.P.H.M. (Linda) Hovius MBA en prof. dr. ir. D.J.M. (Thea) Hilhorst.
Presentatie door winnaar 2e prijs Marh Echtai, Technische Universiteit Delft, over haar scriptie ‘The Impossible Revolution: Pursuing Liberation, Peace, and Spatial Equity in Syria’
Presentatie door winnaar 1e prijs Tycho Scholten, Vrije Universiteit , over zijn scriptie ‘Climate justice for Bonaire. Decolonial ecology, climate justice and human rights in Climate Case Bonaire’
Interview met prijswinnaar Tycho Scholten – ‘Toen dacht ik: hier heb ik iets te pakken!’
Hij is er nog nooit geweest. Toch raakte Tycho Scholten, winnaar van de J.C. Baakprijs 2025, tijdens zijn masterstudies Rechtsgeleerdheid en Philosophy of Law aan de VU gefascineerd door de mensenrechtensituatie in Suriname en de Caribische delen van het Koninkrijk.
Voor zijn scriptie verdiepte hij zich in een rechtszaak die Greenpeace Nederland samen met acht inwoners van Bonaire heeft aangespannen tegen de Nederlandse staat. ‘In die zaak draait het erom dat Nederland niet voldoende adaptatie- en mitigatiemaatregelen zou hebben genomen om de inwoners van Bonaire te beschermen tegen de gevaarlijke gevolgen van klimaatverandering’, legt Tycho uit. ‘Je kunt dat opvatten als een schending van bepaalde mensenrechten, waaronder het recht op leven.’
In zijn scriptie legt Tycho de zaak naast het boek Decolonial Ecology: Thinking from the Caribbean World van de Caribische wetenschapper Malcom Ferdinand. ‘Ferdinand introduceert in zijn boek het idee van dekoloniale ecologie’, vertelt Tycho. ‘Dat doet hij heel systematisch, met allerlei culturele verwijzingen en voorbeelden uit de context van de Cariben. Volgens Ferdinand moeten we de geschiedenis van moderniteit en kolonialisme en die van klimaatverandering “samen-denken”.’
Aan de hand van de concrete rechtszaak onderzoekt Tycho de rechtsfilosofische implicaties van Ferdinands theorie. Ten slotte brengt dat hem bij de vraag in hoeverre het nodig is om ook de mensenrechten te dekoloniseren. ‘Als je mensenrechten bekijkt door het filter van de dekoloniale ecologie, zie je dat de mensenrechten een Europese oorsprong hebben, en ook ingezet zijn voor meer koloniale of uitsluitende doeleinden. Door dekoloniale ecologie en Klimaatzaak Bonaire op elkaar te betrekken, kon ik hier écht iets over zeggen op rechtsfilosofisch gebied.’
Na zijn studie kreeg Tycho een baan als docent-onderzoeker staats- en bestuursrecht aan de VU. In die rol houdt hij zich opnieuw bezig met de bescherming van mensenrechten in de Caribische delen van het Koninkrijk. Natuurlijk kan hij niet wachten om het gebied te bezoeken om ter plaatse onderzoek te doen.
Wetenschap is echter niet het enige wat Tycho bezighoudt. Toen hij 12 jaar oud was, vatte hij het plan op voor een driedelige serie fantasyromans. Het eerste deel, Verloren wereld (2018), verscheen toen hij pas 18 jaar oud was. Na dat eerste deel bleek het nog een hele klus de reeks daadwerkelijk te voltooien. In 2021 volgde het tweede deel, Verloren zoons (2021), en in 2024, het jaar van zijn afstuderen, het derde en laatste deel, Verloren hoop. Of hij nog meer fantasy zal schrijven, weet hij niet, en met trilogieën is hij voorlopig wel even klaar. Toch zal hij altijd blijven schrijven. Al ligt zijn focus voorlopig op zijn proefschrift.
Uitreiking KHMW Jan Brouwer Scriptieprijzen (deel 2)
KHMW Jan Brouwer Scriptieprijs Gedragswetenschappen (psychologie en pedagogische wetenschappen)
Laudatio wordt uitgesproken door prof. dr. W.B. (Wim) Drees, secretaris geestes- en maatschappijwetenschappen KHMW.
Juryrapport KHMW Jan Brouwer Scriptieprijs Gedragswetenschappen
Prijsuitreiking door drs. A.P.H.M. (Linda) Hovius MBA en prof. dr. W.B. (Wim) Drees.
Presentatie door prijswinnaar Pengchen Dai, Rijksuniversiteit Groningen, over haar scriptie ‘“Imagination” and “Ingenium” in Huarte’s Examen de ingenios para las ciencias (1575)’
KHMW Jan Brouwer Scriptieprijs Sociologie en antropologie
Laudatio wordt uitgesproken door jurylid prof. dr. H.A.G. (Helga) de Valk, directeur Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI) en hoogleraar Migration and the life course Rijksuniversiteit Groningen.
Juryrapport KHMW Jan Brouwer Scriptieprijs Sociologie en antropologie
Prijsuitreiking door drs. A.P.H.M. (Linda) Hovius MBA en prof. dr. H.A.G. (Helga) de Valk.
Presentatie door prijswinnaar Sanne Schoonbrood, Maastricht University, over haar scriptie ‘Including Nature as a Colleague: Exploring Attunement to the Nonhuman in Approaches of Environmental Personhood. Ethnographic Fieldwork in South-Limburg, the Netherlands’.
KHMW Jan Brouwer Scriptieprijs Religiewetenschappen en theologie
Laudatio wordt uitgesproken door jurylid prof. dr. C.R. (Christian) Lange, hoogleraar Arabische en Islamitische studies Universiteit Utrecht.
Juryrapport KHMW Jan Brouwer Scriptieprijs Religiewetenschappen en theologie
Prijsuitreiking door drs. A.P.H.M. (Linda) Hovius MBA en prof. dr. C.R. (Christian) Lange.
Presentatie door prijswinnaar Ariella Goldberg, Universiteit van Amsterdam, over haar scriptie ‘Divine Machines: Hero of Alexandria’s Religious Technology’.
KHMW Jan Brouwer Scriptieprijs Cultuurwetenschappen (literatuur, media en kunst)
Laudatio wordt uitgesproken door jurylid prof. dr. J.W.H. (Jan) Konst, hoogleraar Nederlandse letterkunde Freie Universität Berlin. Prof. Konst nam via Zoom vanuit Berlijn aan de verrichtingen deel.
Juryrapport KHMW Jan Brouwer Scriptieprijs Cultuurwetenschappen (literatuur, media en kunst)
Prijsuitreiking door drs. A.P.H.M. (Linda) Hovius MBA en prof. dr. J.W.H. (Jan) Konst. Ook op de foto: dr. J. (Johan) Sonnenschein, voordrager.
Presentatie door prijswinnaar Pepijn de Koning, Universiteit Utrecht, over zijn scriptie ‘Beperkte herinneringen, rekbare getuigenissen. De culturele herinnering aan de deportatie van het Apeldoornsche Bosch en het perspectief van de patiënten’.
Interview met prijswinnaar Pepijn de Koning – ‘Hopelijk kan ik met deze scriptie iets rechtzetten’
De Jan Brouwer Scriptieprijs 2025 in de categorie Cultuurwetenschappen is gewonnen door Pepijn de Koning, student Nederlandse literatuur en cultuur aan de Universiteit Utrecht. In zijn scriptie Beperkte herinneringen, rekbare getuigenissen beschrijft hij de deportatie van Het Apeldoornsche Bosch vanuit het perspectief van de patiënten die daar weggevoerd werden.
Het Apeldoornsche Bosch was een Joodse psychiatrische instelling. In de nacht van 21 op 22 januari 1943 werden bijna 1200 patiënten en een deel van het personeel weggevoerd. Alle patiënten werden in het vernietigingskamp Auschwitz vermoord.
Het verhaal over Het Apeldoornsche Bosch is al vaker verteld, maar alleen vanuit het perspectief van het verplegend personeel. ‘Van de patiënten zijn geen getuigenissen of bronnen bewaard gebleven’, vertelt Pepijn. ‘We zitten dus met een gat in de overlevering. Dat moet opgevuld worden om een inclusieve herinnering te krijgen waarin alle perspectieven op de deportatie gehoord worden.’
Volgens Pepijn zat er ‘van alles’ in Het Apeldoornsche Bos: ‘Mensen met verstandelijke beperkingen (wat we nu syndroom van Down noemen), mensen met stemmingsstoornissen zoals depressie of bipolariteit, mensen met schizofrenie… Daarnaast had je in de oorlogsjaren ook mensen die ondergedoken zaten in Het Apeldoornsche Bosch, omdat ze dachten dat het daar veilig was.’
‘Waarom ze verwachtten dat Het Apeldoornsche Bosch niet opgerold zou worden? Goede vraag. Het lag in het bos verscholen, ver van de grote stad, dus de anti-Joodse maatregelen bleven wat op afstand. De laatste week voor de deportatie kwamen er wel steeds meer signalen dat er iets te gebeuren stond. Maar daarvoor zag niemand het aankomen.’
Pepijn hoorde voor het eerst over Het Apeldoornsche Bos toen er voor het huis van zijn partner in Lochem struikelstenen gelegd werden. Op één van die struikelstenen stond de naam van een patiënt uit Het Apeldoornsche Bosch. Zelf liep Pepijn in die tijd stage bij de Koninklijke Bibliotheek, waar hij onderzoek deed naar egodocumenten over de Tweede Wereldoorlog, met een specifieke focus op de Holocaust. ‘Dus het verhaal stond als het ware voor mijn deur. Maar toen ik erin dook, bleek dat er over deze persoon niets bekend was.’ Hij raakte des te meer geïntrigeerd doordat hij altijd al interesse heeft gehad voor disability studies, doordat ziekte en disability in zijn familiekring voorkomen.
Pepijn merkte dat er weinig over de patiënten uit Het Apeldoornsche Bosch bekend was; hun patiëntendossiers zijn door de Duitsers verbrand. Daarom heeft Pepijn voor zijn scriptie gebruik gemaakt van critical fabulation, een methode waarbij je vragen stelt over de summiere bronnen die overgeleverd zijn. ‘Zo probeer ik een meer inclusief beeld te vormen, en hopelijk met deze scriptie iets recht te zetten.’
Onlangs heeft Pepijn een onderzoeksvoorstel voor een promotietraject ingediend. ‘Daarvoor wil ik kijken naar verschillende plaatsen van herinnering waarbij je te maken hebt met zo’n gat in de geschiedschrijving vanuit een bepaald perspectief. Ik hoop dat ik dit werk kan voortzetten. ’Ondertussen werkt hij bij het Nationaal Comité 4 en 5 Mei. ‘Dus ik zal wel altijd in de herinneringssector werkzaam blijven.’
KHMW Jan Brouwer Scriptieprijs Politicologie en bestuurswetenschappen
Laudatio wordt uitgesproken door jurylid prof. dr. ir. C.J.A.M. (Katrien) Termeer, hoogleraar bestuurskunde Wageningen University & Research, raadslid en kroonlid SER.
Juryrapport KHMW Jan Brouwer Scriptieprijs Politicologie en bestuurswetenschappen
Prijsuitreiking door drs. A.P.H.M. (Linda) Hovius MBA, prof. dr. ir. C.J.A.M. (Katrien) Termeer en juryvoorzitter mr. Y.C.M.T. (Yvonne) van Rooy.
Op de foto v.l.n.r. voordrager dr. Y. (Yarin) Eski, Michelle Breurman, prof. dr. ir. C.J.A.M. (Katrien) Termeer, mr. Y.C.M.T. (Yvonne) van Rooy en drs. A.P.H.M. (Linda) Hovius MBA.
Presentatie door prijswinnaar Michelle Breurman, Universiteit Utrecht, over haar scriptie ‘How Far Does ‘The Long Arm’ Reach? How Community Police Officers Make Sense of and Relate to State-Sponsored Threats in Their Daily Work’.
Foto's: Maarten Nauw
