Op maandag 20 januari vond in het Hodshonhuis de uitreiking plaats van de KHMW Brouwer Vertrouwensprijzen. Dit jaar waren het er voor het eerst niet één, maar twee. De Brouwer Vertrouwensprijzen zijn bestemd voor maatschappelijke initiatieven die het onderling vertrouwen in de samenleving versterken. De eerste prijs (€ 100.000) is toegekend aan kennisuitwisselingsplatform CollectieveKracht en de tweede prijs (€ 50.000) aan Stichting Join Us.
1e prijs: Kennisplatform CollectieveKracht
CollectieveKracht is hét kennisplatform voor burgercollectieven, groepen burgers die samenwerken om een gemeenschappelijk doel te realiseren.
CollectieveKracht wil burgercollectieven uit alle sectoren – van energie tot wonen en van zorg tot voedsel – op de kaart zetten en ondersteunen. Dat doet het platform door burgercollectieven en experts zowel online (via webinars en lezingen) als fysiek (met evenementen in het hele land) met elkaar in contact te brengen. Het stelt wetenschappelijke kennis voor burgercollectieven beschikbaar en legt maatschappelijke vragen voor aan experts die aan het platform verbonden zijn, zoals wetenschappers, beleidsmakers en financiers; hun bevindingen worden vervolgens ook weer via het platform gedeeld. Alle activiteiten van CollectieveKracht zijn onafhankelijk, gratis en toegankelijk. Momenteel zijn er 232 burgercollectieven en 167 experts bij het platform aangesloten.
CollectieveKracht is een project van de onderzoeksgroep Social Enterprises and Institutions for Collective Action aan de Rotterdam School of Management (RSM), een onderdeel van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Initiatiefnemer is Tine De Moor, hoogleraar Social Enterprises and Institutions for Collective Action binnen de vakgroep Business-Society Management aan de RSM.
‘Sinds de jaren ‘80 besteedt de overheid steeds meer dienstverlening uit aan de markt. Daarbij wordt zelden tot nooit nagedacht over hoe de markt op die vraag zal reageren’, zegt De Moor. ‘Aan bijvoorbeeld de kinderopvang en de ouderenzorg kun je zien dat zo’n benadering allerlei perverse effecten kan hebben. Want de markt heeft de bedoeling om winst te maken. Veel zorginstellingen verdwijnen bijvoorbeeld omdat ze vanuit marktperspectief niet rendabel zijn. Het zorgt ervoor dat veel mensen in de problemen komen. Dan heb je een andere oplossing nodig, en uiteindelijk gaan mensen het maar zelf doen.’ Dat wil niet zeggen dat elk burgercollectief uit nood geboren wordt. ‘Soms willen mensen gewoon zelf de controle hebben.’
‘Vertrouwen’ is bij burgercollectieven een sleutelwoord, denkt De Moor. ‘Enerzijds bij het laten functioneren van het collectief, en anderzijds ook in het contact met maatschappelijke instellingen, politiek en overheid.’ Aan vertrouwen in de overheid ontbreekt het nog wel eens. De Moor ziet echter dat actief zijn binnen een burgercollectief kan leiden tot prosociaal gedrag: de bereidwilligheid van mensen om te investeren in de samenleving in brede zin. ‘Als mensen binnen zo'n organisatie in het kleine de democratie herontdekken, kan dat leiden tot meer vertrouwen in andere instellingen. We zien aan de peilingen dat het vertrouwen in de politiek al jaren daalt. Misschien is dit een manier om wat vertrouwen te herwinnen.’
Voor CollectieveKracht is naast ‘vertrouwen’ ‘wederkerigheid’ een kernbegrip, en ook een voorwaarde voor de 62 aangesloten wetenschappers om op het platform actief te kunnen zijn. De Moor stoort zich eraan dat wetenschappers voor hun onderzoek al heel snel een beroep op burgers doen, en de uitkomsten van hun onderzoek vervolgens niet terugkoppelen. De Moor wil dat omdraaien. ‘Als wetenschappers moeten we vertrekken vanuit het geven, en daarna pas vragen, naar medewerking, naar data, om wetenschappelijke vragen te kunnen beantwoorden. Dat lijkt me de juiste houding als we als wetenschappers het respect van onze medeburgers willen behouden.’
Het lijkt soms wel alsof negativiteit in de Nederlandse samenleving de boventoon voert, observeert De Moor. ‘CollectieveKracht laat zien dat er veel mensen zijn die echt bereid zijn om de schouders eronder te zetten, die de problemen zelf willen helpen oplossen. Door die op de kaart te zetten, geven we ze een gezicht.’
Met het geld van de Brouwer Vertrouwensprijs wil CollectieveKracht de eigen organisatie consolideren en het werkterrein uitbreiden, mogelijk ook naar andere landen. ‘De context mag in een ander land verschillend zijn, maar de vorm van de institutie is niet zo verschillend.’
De jury van de Brouwer Vertrouwensprijs is onder de indruk van de vele activiteiten van het platform, de professionaliteit van de organisatie en de wetenschappelijke inbedding van het werk. ‘De jury is – met de mensen achter het kennisplatform – van mening dat vertrouwen verankerd moet zijn in de collectieve kracht van een samenleving’, aldus het juryrapport.
Het team van CollectieveKracht in de prijzen; Tine De Moor derde van links
2e prijs: Stichting Join Us
Join Us is een stichting die eenzaamheid bij jongeren aankaart en aanpakt. ‘Het grootste probleem is dat jongeren die zich eenzaam voelen zich, als ze niet begeleid worden, steeds meer terugtrekken uit de maatschappij’, zegt Jolanda van Gerwe, oprichter en directeur-bestuurder van Stichting Join Us. ‘Tien procent van de jongeren voelt zich langdurig eenzaam, dat zijn 450.000 jongeren. Voor zowel de jongeren zelf als de maatschappij heeft dit veel negatieve gevolgen zoals mentale problemen, verslavingen en hoge zorgkosten.’
Join Us heeft als doel het aankaarten en aanpakken van eenzaamheid onder jongeren. ‘Als we aan jongeren denken, zien we ze vaak in groepjes naar school fietsen of samen in de klas zitten’, zegt Van Gerwe. ‘Dat ziet er heel gezellig uit. Maar natuurlijk kun je je in zo’n groep ook eenzaam voelen.’ Join Us wil het bewustzijn van eenzaamheid onder jongeren vergroten en het onderwerp uit de taboesfeer halen. ‘Jongeren schamen zich vaak als ze zich eenzaam voelen’, weet Van Gerwe. ‘Het voelt een beetje als falen, alsof je iets niet goed hebt gedaan. Maar dat is helemaal niet waar!’
Het afgelopen jaar bood Join Us vier activiteiten aan: Join Us in real life, Join Us online, Join Us Community en Join Us Academy. Join Us in real life richt zich op jongeren van 12 tot 30 jaar die hun sociale leven een boost willen geven, met tweewekelijkse bijeenkomsten begeleid door jeugdprofessionals van regionale sociaal werkorganisaties en ervaringsvrijwilligers. Join Us online is een vier maanden durende interventie voor jongeren van 18 tot 30 jaar, met wekelijkse sessies onder begeleiding van een jeugdprofessional en een ervaringsvrijwilliger. De Join Us Community is een online ontmoetingsplek voor jongeren van 16 tot 30 jaar waar ze elkaar kunnen ontmoeten, social skills ontwikkelen, vriendschappen sluiten en leuke activiteiten ondernemen. De Join Us Academy biedt trainingen, presentaties en workshops voor (overheids)instellingen, scholen, sociaal werkorganisaties, ouders, vrijwilligers en andere geïnteresseerden.
Join Us heeft een methodiek ontwikkeld gebaseerd op cognitieve gedragstherapie en oplossingsgerichte therapie, die is opgenomen in de databank van effectieve interventies van Movisie en NJI. Join Us werkt samen met meerdere Nederlandse universiteiten. In 2025 voert Join Us samen met de Universiteit Utrecht een gerandomiseerde effectiviteitsstudie die wereldwijd het eerste onderzoek is naar eenzaamheidsaanpak op deze schaal.
Jongeren noemen meedoen aan een project van Join Us vaak als ‘life changing’, vertelt Van Gerwe. ‘We horen vaak van jongeren terug dat ze geen vertrouwen meer in zichzelf of in het leven hadden, en dat ze door Join Us en door het contact met anderen inzien dat ze er mogen zijn.’ Honderden oud-deelnemers hebben zich ingezet als ervaringsvrijwilliger om andere jongeren te helpen. Anderen zijn ondertussen aan een opleiding of een baan begonnen en hebben daar, met behulp van de vaardigheden die ze bij Join Us geleerd hebben, een sociaal netwerk opgebouwd.
Sinds de oprichting in 2018 heeft Join Us 76.000 jongeren geactiveerd. Tot dusver werkte de stichting vooral samen met gemeenten en sociaal werkorganisaties. Met het geld van de Brouwer Vertrouwensprijs wil Join Us ervoor zorgen dat eenzaamheid onder jongeren ook in het onderwijs en op de werkvloer meer aandacht krijgt.
Van Gerwe is vereerd met de toekenning van de tweede prijs van de Brouwer Vertrouwensprijzen, vooral om het woord ‘vertrouwen’ in de naam van de prijs. ‘Dat is precies wat we een beetje missen in de maatschappij: vertrouwen in elkaar hebben en naar elkaar omkijken.’
‘Join Us geeft jongeren die eenzaam zijn kracht door hen met elkaar in contact te brengen’, aldus het juryrapport. ‘Vanuit die kracht kunnen ze weer activiteiten ontplooien en zo hun steentje bijdragen aan het sociale weefsel van onze samenleving. […] Omdat de nieuwe generatie onze toekomst is en hun welzijn ons allemaal raakt, wordt de tweede Brouwer Vertrouwensprijs toegekend aan Join Us.’
Het team van Join Us; Jolanda van Gerwe 4e van links.
De Brouwer Vertrouwensprijs wordt uitgereikt sinds 2017. In 2025 worden er voor het eerst twee prijzen uitgereikt: een eerste prijs van € 100.000 en een tweede prijs van € 50.000. Er waren 57 inzendingen. De jury bestond uit prof. dr. Hans Boutellier, prof. dr. Geert ten Dam, prof. dr. Marileen Dogterom, mr. Joost Farwerck en Ada van der Veer-Vergeer. Juryvoorzitter was mr. Rutger Schimmelpenninck.
Foto's: Anja Robertus
