De zevende Brouwer Vertrouwensprijs wordt op 22 januari 2024 uitgereikt aan Stichting Cash2Grow. Deze stichting promoot spaarkringen voor mensen met een krappe beurs om zo bij te dragen aan grotere financiële en sociale veerkracht.
De Brouwer Vertrouwensprijs is bedoeld voor hét maatschappelijke initiatief dat het onderling vertrouwen in de Nederlandse samenleving versterkt. In 2024 kwamen er 32 inzendingen binnen. De jury was onder de indruk van de kwaliteit en vindingrijkheid van Cash2Grow. ‘Cash2Grow doet veel aan verborgen armoede, de drempel om mee te doen is laag en het wederzijds begrip maakt het makkelijker om over de eigen schroom heen te stappen en mee te doen’, aldus het juryrapport. ‘Juist omdat Cash2Grow zo toegankelijk is, bereiken de initiatiefnemers mensen die bij de formele instanties buiten beeld blijven.’
Hoe werkt een spaarkring?
Cash2Grow is opgericht in 2018. Inmiddels zijn er in tien steden meer dan tachtig spaarkringen actief.
Spaarkringen zijn zelfhulpgroepen voor mensen die meer grip willen krijgen op hun financiële situatie en die hun sociale netwerk willen uitbreiden. Om potentiële spaarders te bereiken werkt Cash2Grow samen met onder meer welzijnsorganisaties, werk-leerbedrijven, buurtteams en een netwerk van particuliere vrijwilligers. De stichting leidt (particuliere) vrijwilligers en beroepskrachten van deze organisaties op tot spaarkringbegeleiders en ontwikkelt educatief werkmateriaal voor de kringleden.
Een spaarkring bestaat uit vijf tot twaalf leden en komt regelmatig bij elkaar. Elk lid neemt per bijeenkomst een spaarbedrag mee. Het geld wordt bewaard in een gemeenschappelijk kistje of in individuele spaarblikjes. Er wordt bijvoorbeeld gespaard voor een nieuwe wasmachine, een vakantie, een uitje met de kinderen of een financiële reserve. Aan het einde van de spaarperiode mag ieder lid het zelf gespaarde bedrag mee naar huis nemen.
In een tijd waarin we steeds vaker digitaal betalen, is het opmerkelijk dat spaarkringen nog steeds met contant geld werken. ‘Contant geld geeft vaak meer grip op je eigen geldzaken’, verduidelijkt Julie-Marthe Lehmann, een van de oprichters en adjunct-directeur van Cash2Grow. ‘Je krijgt een beter gevoel van de waarde ervan. En het leuke is dat je het geld letterlijk ziet groeien. Het is leuk om te tellen en samen die stapeltjes te zien groeien. Dat geeft een trots gevoel, een stuk zelfvertrouwen. Het is een feestelijk moment als iedereen aan het einde van de termijn zijn zelf gespaarde geld in handen heeft.’
Volgens Lehmann, die in 2021 aan de VU promoveerde op een proefschrift met de veelzeggende titel Balancing the social and financial sides of the coin, is het sociale aspect van de spaarkringen even belangrijk als het financiële aspect. Doorgaans wordt tijdens de bijeenkomsten aan de hand van een door Cash2Grow ontwikkelde ledenmap ingegaan op omgaan met geld, omgaan met elkaar en zelfontwikkeling.
‘Geld is vaak een taboeonderwerp’, aldus Lehmann. ‘Het is iets waar je alleen mee worstelt, je moet het allemaal zelf oplossen, en daardoor kun je je eenzaam en geïsoleerd voelen. De spaarkring doorbreekt dat op een luchtige manier en zorgt voor verbinding. Uit mijn actieonderzoek en ook uit actuele interviews horen we steeds weer hoe blij verrast de spaarkringleden zijn dat het onderlinge vertrouwen door deze manier van omgaan met geld zo snel groeit.’ Kringleden doen tijdens de bijeenkomsten bovendien sociale vaardigheden op die ze vervolgens ook elders kunnen toepassen. ‘Uit reacties van leden blijkt dat ze, door mee te doen aan de spaarkring, zich ook daarbuiten met meer vertrouwen deelnemen aan het sociale verkeer.’
Het publiek dat aan de spaarkringen deelneemt, is heel divers qua leeftijd, achtergrond, inkomen en gender. Aanvankelijk richtte Cash2Grow zich alleen op volwassenen, maar inmiddels is de stichting ook bezig om samen met onderwijsinstellingen en jongerenwerk spaarkringen voor jongeren van 16-26 jaar te ontwikkelen. Lehmann is ervan overtuigd dat spaarkringen veel voor jongeren kunnen betekenen. ‘Op deze manier kunnen ze naast kennisoverdracht ook echt iets dóen, en dat is de beste manier om tot gedragsverandering te komen.’
Omgekeerde kennisoverdracht
Lehmann leerde spaarkringen zo’n tien jaar geleden kennen toen ze kwalitatief onderzoek deed naar de manier waarop mensen in Nederland met geld omgaan. Van mensen met een migratieachtergrond hoorde ze voor het eerst over traditionele spaargroepen op grassroots-niveau, los van allerlei formele instellingen. Gefascineerd ontdekte ze dat zulke ‘savings groups’ een wereldwijd fenomeen waren. ‘Ik geloof heel sterk in reversed knowledge transfer’, zegt ze. ‘Je hoort vaak dat kennis uit het globale Noorden toegepast wordt in het globale Zuiden, maar wij draaien dat om: kennis uit het Zuiden wordt toegepast in het Noorden.’ Op basis van haar eigen onderzoek in Nederland zette ze daarom met Gabriëlle Athmer, dé expert op het gebied van saving groups en iemand met decennia lange ervaring in vooral Afrika, de stichting Cash2Grow op.
Aan de Brouwer Vertrouwensprijs is een geldbedrag van 100.000 euro verbonden. De toekenning van de prijs komt in een cruciale fase in de ontwikkeling van Cash2Grow. Na de eerste pionierende fase is de stichting nu, onder leiding van de nieuwe directeur Fransien Wolters, volop bezig om spaarkringen bredere bekendheid te geven en om, naast de welzijnssector, ook in te zetten op onderwijs en bedrijfsleven. ‘Helemaal zonder subsidies zullen we waarschijnlijk nooit kunnen’, denkt Lehmann. ‘Maar we willen ons verder ontwikkelen tot een ondernemende stichting die ook met klanten werkt voor wie wij bijvoorbeeld een spaarkringprogramma voor hun doelgroep, studenten en werknemers kunnen opzetten. Het prijzengeld kan ons helpen deze slag te maken.’
Tekst: Ingrid Glorie
